مدیرعامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران : جشنواره ادبی نیاوران در راستای تاکیدهای مقام معظم رهبری است

راه دوری است از مرکز شهر تا فرهنگسرای نیاوران، اما برنامه‌هایی که در آنجا برگزار می‌شود هم برای اهالی نیاوران جذاب است و هم برای خیلی‌های دیگر که دوری راه را به جان می‌خرند تا در فضای آرام و پر از اکسیژنِ فرهنگسرا برای دقایقی نفس بکشند. درختان فرهنگسرای نیاوران از عمرشان بسیار گذشته و آدم‌های بسیاری را در آنجا به خود دیده‌اند. این فرهنگسرا شاید بهترین جای پایتخت برای دیدن هر رویداد هنری باشد، چرا که فضای سبز آنجا و درختانش روح آدمی را جلایی دیگر می‌دهند. ساختمان این فرهنگسرا هم المان‌های معماری ایرانی را به خوبی در خود جای داده و در نوع خودش شاهکاری است. در سال‌های پس از انقلاب این فرهنگسرا مدیران بسیاری به خود دیده که به فراخور هر مدیری که آنجا رفته، فعالیت‌های فرهنگسرا هم دستخوش تغییر شده است. اکنون چند سالی است که سیدعباس سجادی مدیر این فرهنگسرا است. از اواخر سال گذشته موجی از انتقادها به سوی نیاوران روانه شد و اتهام‌های زیادی به سجادی وارد شد. پرسش‌های بسیاری مطرح می‌شد که از آن جمله‌‌اند: چرا تئاتر در این فرهنگسرا کم‌رنگ شده است، چرا گالری‌های فرهنگسرا را رایگان در اختیار هنرمندان قرار نمی‌دهند، چرا در این فرهنگسرا جشنواره شعر برگزار می‌شود، چرا آقای سجادی به ارمنستان رفته است و بسیاری چراهای دیگر.

همه‌ی این شُبه‌ها وجود داشت تا این که تصمیم گرفتیم سراغ عباس سجادی مدیرعامل بنیاد آفرینش‌های نیاوران برویم و از خودِ او پاسخ تمام این چراها را بگیریم. جالب این که پاسخ‌های سجادی بسیاری از مسائل را روشن و ابهام‌های ذهنی‌مان را برطرف کرد. در ادامه حاصل ساعتی گفت‌وگو با سجادر را می‌خوانید که در آن بسیاری از مسائل را شفاف‌سازی کرده است.

تسنیم: برگزاری جشنواره شعر نیاوران از زمانی که شما به اینجا آمدید آغاز شد و امسال سومین دوره‌اش برگزار می‌شود. فرهنگسرای نیاوران زیرمجموعه معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. موسیقی، تئاتر، تجسمی و مد و لباس از شاخه‌های زیرمجموعه‌ی معاونت هنری وزارت ارشاد هستند و ادبیات از زیرمجموعه‌های معاونت هنری نیست. اما با این حال شما جشنواره‌ای ادبی در اینجا برگزار می‌کنید. علت این امر چیست.

خوشحالم که شما این دغدغه‌ها را مطرح می‌کنید. به نظرم گفت‌وگو بهترین شکل تعامل است.

اینجا ما دو بخش داریم یکی فرهنگسرای نیاوران و دیگری بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران است. آنچه در شکل جشنواره یا برنامه‌های میدانی است در قالب بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران انجام می‎شود. ما هم مانند خیلی از بنیادهای دیگر اساسنامه‌ای داریم که می‌توانیم براساس آن در حوزه آفرینش‌های هنری فعالیت کنیم. آیا ادبیات هنر اول ما هست یا نه؟ ما در راستای آفرینش‌های هنری، جشنواره ادبی نیاوران را برگزار می‌کنیم. در دو دوره‌ی گذشته ما به بخشی از هدف‌هایی که داشته‌ایم رسیده‌ایم. حداقل دو کتاب رسمی از آثار برگزیده این جشنواره منتشر کرده‌ایم.

ما به عنوان بنیاد آفرینش‌های نیاوران حق برگزاری هر جشنواره‌ای با موضوع‌های هنری را داریم.

کارنامه جشنواره شعر نیاوران انصافا قابل دفاع است. چرا منتقدان ما نمی‌آیند کیفیت این جشنواره را بررسی کنند. شما هیات داوران، برگزار کنندگان و خروجی شعرهای جشنواره را ببینید. در دنیا ما را به ادبیات و به حافظ و فردوسی و سعدی می‌شناسند. پس ما وظیفه خودمان دانستیم که در کنار حوزه‌هایی مانند، موسیقی، تجسمی، تئاتر و دیگر فعالیت‌هایمان، ادبیات را هم پر رنگ کنیم. پیش از این هیچ اتفاق ادبی قابل اعتنایی در اینجا رخ نمی‌داد.

باید پرسید که کدام یک از هنرمندان این فرصت را دارند که در طول سال و در تقویم مشخصی با مقام معظم رهبری دیدار کنند؟ مگر شاعران این فرصت را ندارند، آن هم در شب ولادت امام حسن(ع). بخش مهم فرمایشاتی که آقا بعد از دیدار با شاعران مطرح کرده‎اند بر روی کانون‌های ادبی و انجمن‌های ادبی تاکید داشته است. همین امسال مقام معظم رهبری چه تاکیداتی به شاعران داشتند. این به اصالت و اهمیت شعر برمی‌گردد. این‌ها برای ما تذکر نیست؟ حتما باید برایمان بخش‌نامه صادر کنند. وقتی رهبری به عنوان عالی‌ترین مقام کشور و به عنوان پیشوای ما اینقدر به ادبیات اهمیت می‌دهند، آیا بر من که مدیر یک بنیاد هستم واجب نیست که ادبیات را گسترش دهم و بر آن تاکید کنم؟ آیا کاری که ما کردیم جز در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری است. این که می‌گویند ادبیات به بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران مربوط نیست، نشان می‌دهد که اصلا تشکیلات را نمی‌شناسند.

تسنیم: چقدر بوجه صرف برگزاری جشنواره ادبی نیاوران می‌شود. معاونت هنری چقدر از این بودجه را تامین می‌کند.

بخشی از هزینه‌ها را به عنوان کمک هزینه از جاهای دیگر می‌گیریم. بخشی از هزینه‌ها را از معاونت هنری و بخش مهمی از هزینه‌ها را از درآمدهای خودمان خرج می‌کنیم.

بعضی از بخش‌های ما در اینجا درآمدزا هستند و بعضی از بخش‌ها را باید برایشان سوبسید پرداخت کنیم. شما می‌دانید که تئاتر در کشور ما درآمدی ندارد. اما چرخه مالی موسیقی بالاست. یعنی گاهی لازم است بخشی از درآمدهای موسیقی را برای تئاتر هزینه کنیم. معلوم است که شعر درآمد چندانی ندارد اما مفهومش این نیست که این هنر را رها کنیم. شعر هنر نخست ماست و ما وظیفه داریم که در حوزه شعر و ادبیات داستانی کار جدی انجام دهیم.

تسنیم: امسال زمان برگزاری جشنواره شعر ادبی نیاوران را تغییر داده‌اید.

اختتامیه را زودتر برگزار می‌کنیم چرا که با تجربه دو دوره گذشته دیدیم که اگر اختتامیه در تابستان برگزار شود شور و هیجان بیشتری دارد.

تسنیم: روایتی هست که می‌گویند، «آقای سجادی می‌خواهد سومین دوره از جشنواره را زودتر برگزار کند تا اگر با تغییر وزیر ارشاد و متعاقب آن با تغییر معاون هنری وزیر او هم از ریاست فرهنگسرای نیاوران کنار رفت، حداقل سومین دوره جشنواره ادبی نیاوران را برگزار کرده باشد». نظرتان در این باره چیست.

به نظر من دومین یا سومین هیچ فرقی ندارد. من به رفتنم از اینجا فکر نمی‌کنم. آنقدر آسوده خاطرم که همین فردا هم بگویند برو، کیفم را برمی‌دارم و می‌روم. من یک سرباز فرهنگی‌ام. هر جا بروم کارم را می‌کنم. در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران هم که بودم، جشنواره و تولید از اولویت‌های من بوده است. از اینجا هم بروم، به خانه نمی‌روم و به کار فرهنگی‌ام ادامه می‌دهم. این را محض اطلاع دوستان می‌گویم. هیچ قصدی برای رفتن از اینجا هم ندارم. هر کدام از دوستان که وزیر یا معاون هنری وزیر شوند، اگر بخواهند من توفیق خدمت دارم و اگر هم نخواهند جای دیگر کارم را انجام می‌دهم. نگران این چیزها نیستم. کسی دنبال این مسائل است که می‌خواهد خودش را اثبات کند. از ما دیگر  گذشته است. به نظرم برای اثبات کردن هر چیزی، برگزاری مطلوب همین دو دوره‌ی جشنواره شعر ادبی نیاوران کافی است. به قول نیچه ارزش یک احساس به شدتش نیست به مدتش است. ما اگر فکر می‌کنیم کارمان تاثیرگذار است باید آن را ادامه داد. من فکر می‌کنم جشنواره شعر ادبی نیاوران چه من باشم چه نباشم هر مدیر منصفی بیاید، این جشنواره را ادامه می‌دهد. اینگونه هم نیست که پایان همه چیز فرهنگسرای نیاوران باشد. اگر اینجا نباشد می‌توان همین جشنواره را در جای دیگر برگزار کرد. نیاوران برایم اقامتگاه نیست، گذرگاه است.

تسنیم: در طول سال روزهای بسیار هست که گالری‌های شما خالی هستند. هنرمندان عرصه تجسمی هم این اعتراض را دارند که فرهنگسرای نیاوران گالری‌هایش را به طور رایگان در اختیارشان قرار نمی‌دهد. علت این خالی بودن گالری‌ها در طول سال و علت ندادن گالری‌ها به هنرمندان چیست.

بهره‌بردای از فضاهای فرهنگسرای نیاوران در اختیار بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران است. بنیاد چون بودجه‌ای از معاونت هنری نمی‌گیرد مجبور است که خودکفا عمل کند. ما برخی از نمایشگاه‌ها مانند «رهایی غزه» را به ضرورت موضوع و اهمیت، خودمان برگزار می‌کنیم. یعنی از صفر تا صدش را خودمان برگزار کردیم. هنرمندانی که در این نمایشگاه بودند چهره‌هایی برجسته تجسمی هستند. خیلی از این هنرمندان تا زمان برگزاری این نمایشگاه در رخدادهای مناسبتی شرکت نکرده بودند.

هنرمندی اینجا می‌آید و می‌خواهد از فضای گالری استفاده کند و آثارش را به نمایش بگذارد و در عین حال آثارش را هم بفروشد. آیا ما به عنوان بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران که هزینه‌های جاری اینجا را تامین می‌کنیم باید سهم مجموعه را بگیریم یا خیر. ما هر ساله نمایشگاه و فروشگاهی به نام «هفت نگاه» داریم که از آنها درصد می‌گیریم؛ چرا که آنها دارند آثارشان را اینجا می‌فروشند. «هفت‌نگاه» کار چند گالری‌دار شناسنامه‌دار است که اینجا جمع می‌شوند و آثار هنرمندانی مانند؛ سهراب سپهری، افجه‌ای، تناولی، امیرخانی، احصایی و ... را می‌فروشند. ما چراغ اینجا را روشن می‌کنیم. ما باید حقوق کارمندانمان را بپردازیم. پس باید درصد مجموعه از درآمدهای گالری‌ها را دریافت کنیم.

از طرف دیگر اگر آثار هنری سطحشان از یک حدی پایین‌تر باشد، اجازه حضورشان در اینجا را نمی‌دهیم. برای ما آبرو و کیفیت گالری‌ها بسیار مهمتر از این است که هر روز در اینجا نمایشگاه داشته باشیم. ما شواری هنری داریم که کارشناسان‎اش کیفیت آثار را بررسی می‌کنند و در صورت تایید آنان، اجازه برگزاری نمایشگاه را می‌دهیم. دیوارهای فرهنگسرای نیاوران شناسنامه دارند. وقتی کسی مانند پرویز تناولی و کابلی اینجا نمایشگاه می‌گذارند ما نمی‌توانیم به آثاری با کیفیت پایین اجازه نمایش در گالری‌های نیاوران بدهیم. اگر این کار را بکنیم دیگر هنرمندان بزرگ اینجا نمی‌آیند. یکی از اصرارهای من به همکارانم این است که گالری‌ها را به کارهای سطح پایین ندهید. بگذارید گالری‌ها خالی باشند اما اثر سطح پایین به گالری نیاورید.

تسنیم: وقتی هنرمندان شناخته شده می‌آیند و می‌خواهند که اینجا نمایشگاه بگذارند، باز هم از آنان درصد دریافت می‌کنید.

از آنها اثر می‌گیرم. استاد طاها بهبهانی یکی از حجم‌سازان مهم کشورمان است. وقتی می‌خواست در اینجا نمایشگاه بگذارد، به او گفتم که می‌خواهیم یادگاری از شما در گنجینه بنیاد آفرینش‌های نیاوران داشته باشیم. اثری به ما داد که الان لیبل نیاوران رویش خورده و به طور حتم ارزشش روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شود. یعنی اگر ما می‌خواستیم از استاد بهبهانی اجاره‌ی گالری بگیریم، پولی بسیار کمتر از ارزش این اثر به بنیاد نیاوران می‌رسید.

آثار دیگری هست که از کارهای استادان ملک‌زاده، فلاح، شیرچی و ... است. ما الان 400 اثر هنری در گنجینه بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران داریم. از زمانی که من اینجا آمده‌ام حدود 20 اثر به گنجینه اضافه کرده‌ام. این آثار برای بنیاد ارزش افزوده دارند.

تسنیم: در واقع این کار شما نوعی آینده‌نگری است؛ شما اگر می‌خواستید از هنرمند بابت برگزاری گالری هزینه‌ای دریافت کنید، مثلا 20 میلیون تومان از او می‌گرفتید. اما وقتی شما از هنرمند اثر می‌گیرید، ارزش افزوده به کار می‌دهید یعنی این اثر هر سال که می‌گذرد قیمتش بیشتر و بیشتر می‌شود.

بله، این کار ما نوعی حمایت از هنرمند هم هست. هنرمند هر گالری دیگری بخواهد برود باید پول بدهد. اما ما می‌گوییم اگر نمی‌خواهید پول بدهید، اثر به ما بدهید. گاهی هم ممکن است اثری که هنرمند به ما می‌دهد، قیمتش از مقدار اجاره بیشتر است، پس مابه‌تفاوتش را به او می‌دهیم.

گاهی برخی از نمایشگاه‌ها را به صورت حمایتی برگزار می‌کنیم. سال گذشته نمایشگاهی داشتیم برای حمایت از بیماران اوتیسم. یا برای مبارزه با گرسنگی در جهان با مشارکت دفتر مبارزه با گرسنگی سازمان ملل همکاری داشتیم و اینجا نمایشگاهی برگزار کردیم. کسانی که به ما اتهام می‌زنند، بیایند و فعالیت‌های ما را براساس آمار در چند سال گذشته ببینند بعد قضاوت کنند. چرا دوستان ما می‌نشینند و از دور و براساس تصوراتشان قضاوت می‌کنند. بیایند و ببینند که ما تعاملمان با هنرمندان چگونه است؟

این نکته را هم تاکید دارم که گالری نیاوران جای کمی نیست و ارزشش را می‌دانم. به راحتی هم این گالری را در اختیار دیگران قرار نمی‌دهم. صاحب اصلیش هنرمندان هستند. من اینجا فقط یک مدیر هستم و سیاست‌ها را تعیین می‌کنم و حفظ حرمت اینجا از وظایف بنده است.

از زمانی که اینجا آمده ایم سامانه برنامه‌ریزی تعریف کرده‎ا‌یم. تمام برنامه‌ها تا یک سال آینده مشخص هستند و وقتی می‌خواهیم گالری را به هنرمندی بدهیم براساس همین سامانه زمان‌های خالیِ گالری‌ها را به او معرفی می‌کنیم.

تسنیم: در سالن اصلی فرهنگسرای نیاوران در سال‌های گذشته نمایش‌های مهمی روی صحنه می‌رفت. اما مدتی است که این اتفاق نمی‌افتد. علتش چیست.

زمانی که این نمایش‌ها روی صحنه می‌رفت آیا کارهای دیگر هم انجام می‌شد؟ مثلا کنسرت موسیقی هم اجرا میشد؟ نمیشد چون امکانش نبود. ما دو سالن داریم. سالنی که برای تئاتر هست از نظر نور، صدا و چیدمان تعریف‌های خاص خودش را دارد. وقتی تئاتری در یک سالن اجرا می‌شود، دیگر نمی‌توان برنامه‌های دیگری در آن سالن برگزار کرد. سالن گوشه به طور اختصاصی عموما در اختیار تئاتر است.

تسنیم: این اتفاق برای سالنی مانند تالار وحدت که امکانات بسیاری دارد، رخ می‌دهد. اما سالن نیاورن امکاناتی مانند صحنه‌ی متحرک ندارد.

تالار وحدت صحنه متحرکت دارد. ما اینجا صحنه‌ای ثابت با نور و دکور محدود داریم. خیلی از تئاترهایی که اینجا اجرا شده تعداد بازیگر از تماشاگر بیشتر بوده است. البته تئاتر آقای محمد یعقوبی که در دوره‌ی خودم بخش پایانی‌اش انجام شد، صندلی خالی نداشتند. اما بعد از ایشان ما سالن را به بزرگانی دادیم که تعداد بازیگرانش بیشتر از تماشاگران بود و خیلی از ایشان خودشان ادامه کار را تعطیل کردند.

من تصمیم گرفتم که سالن «گوشه» را به تئاتر اختصاص دهم. الان در برخی روزها سه نوبت تئاتر در این سالن برگزار می‌شود. سالن اصلی که همان سالن خلیج فارس است را به کنسرت‌های موسیقی، رونمایی‌ها، نشست‌ها اختصاص دادیم.

الان با یک بخش خصوصی صحبت کرده‌ایم که در بخش شمالی فرهنگسرای نیاوران سالنی اختصاصی برای تئاتر بسازیم. سالنی با ظرفیت 500 تماشاگر. نقشه‌های این کار تهیه شده و باید مجوزهایش را بگیریم تا وارد عمل شویم.

اینجا تئاتر شهر نیست، اینجا فرهنگسرای نیاوران است. ما در اینجا باید تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و ادبیات داشته باشیم. همه هنرها باید در اینجا دیده شوند.

تسنیم: برخی از هنرمندان تئاتر گلایه داشتند که ما اگر سالن «گوشه‌» را برای روی صحنه بردن نمایشمان انتخاب کنیم با مشکل تعطیلی اجرا در روزهای سه‌شنبه مواجهیم. از طرفی شنبه‌ها هم که تئاتر به صورت سراسری تعطیل است، پس نمایش‌های سالن «گوشه» در هفته دو روز تعطیل می‌شوند.

سه‌شنبه‌ها ما جلسه شعر نیاوران را داریم که در سالن «گوشه» برگزار می‌شود. همه کسانی که اینجا اجرا می‌روند همین شرایط را رعایت می‌کنند.

تسنیم: این جلسه شعر را نمی‌توانید به سالن اصلی یا جای دیگری در فرهنگسرا منتقل کنید.

سالن بزرگ برای برگزاری این جلسه شعر بزرگ است. شنبه‌ها در تقویم تئاتر نیست. ما هم به جای تعطیلی روز سه‌شنبه، روزهای بیشتری سالن را در اختیار گروه‌ها قرار می‌دهیم. مثلا به گروه‌ها می‌گوییم که اگر شما می‌خواهید یک ماه اجرا داشته باشید، 4 سه‌شنبه اجرای شما به دلیل برگزاری جلسه شعر نیاوران تعطیل می‌شود، پس ما در انتها چهار روز بیشتر سالن را در اختیارتان قرار می‌دهیم. یعنی ما در تعداد روز این سه‌شنبه‌ها را جبران می‌کنیم. این‌ها به این دلیل است که ما بتوانیم از فضاهایمان استفاده بهتر و بیشتری بکنیم.

همه این‌ها یعنی مجموعه ما فعال است و می‌خواهد در همه بخش‌ها فعال باشد. ما نمی‌خواهیم بخشی را تعطیل کنیم. دروازه فرهنگسرای نیاوران از صبح ساعت 8 باز می‌شود و تا ساعت 12 برنامه‌ها ادامه دارند.